M A K A L E
Atilla ŞAHİN
Gümrük Müşaviri
AGMD Doğal Danışma Kurulu Üyesi
TERCİHLİ TİCARETTE İLAVE GÜMRÜK VERGİSİ İSTİSNASI
Bilindiği üzere, bazı tekstil ürünleri, mobilyalar, aydınlatma cihazları, ayakkabılar, bavul ve çanta grubu eşyalar, kozmetik ürünler, adi metalden eşyalar başta olmak üzere bir çok ürün ve ürün grubuna dahil eşyaların ithalinde İthalat Rejimi Kararına Ek Kararlar çıkarılmak suretiyle 474 sayılı Kanun’un 2 inci Maddesi kapsamında belirlenen kanuni vergi haddini aşmayacak şekilde uygulanacak ilave gümrük vergisi oranları belirlenmektedir.
İlave gümrük vergisi uygulamasının, Türkiye ile Avrupa Birliği arasında Gümrük Birliğini tesis eden 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı ve bu Kararın kabulune ilişkin Bakanlar Kurulu Kararları hükümleri çerçevesinde değerlendirildiğinde, 1/95 sayılı Karar’la kabul edilen üçüncü ülkelere uygulanan “ortak gümrük tarifesi” ne bir sapma olarak Türkiyenin “de facto” olarak uygulamaya koyduğu bu sürecin, AB nezdinde hukuki boyutu tartışılmakla birlikte, konuyu mevcut Kararlar çerçevesinde ilave gümrük vergisinin tercihli menşe kriterleri açısından uygulamada ortaya çıkan boyutu ile irdelersek;
İlave gümrük vergisi uygulanmasına ilişkin Karalarda; İGV’ne tabi ürünlerin gümrük tarifeleri, uygulacak İGV oranları ile istisna uygulanacak Serbest Ticaret Anlaşması yaptığımız ülke ve ülke grupları gösterilmektedir.
İlave gümrük vergisi uygulanmasına ilişkin Kararların;
- 95/7606 sayılı İthalat Rejimi Kararı’na Ek Kararlar olarak düzenlenmiş olması;
- 474 sayılı Kanunu’nun 2.inci maddesinde yer alan “Türkiye’nin taraf olduğu uluslararası anlaşma hükümleri saklıdır.” Hükmünün dikkate alınması,
- Tercihli tarife uygulanmasına ilişkin 4458 sayılı Kanun’un 16 ve 22.inci maddeleri hükümlerine atıf yapılmış olması,
- Uygulanacak İGV oranlarının Serbest Ticaret Anlaşmaları kapsamında ikili veya çapraz kümülasyon uygulanan ülke ve ülke grupları dikkate alınarak belirlenmiş olması;
- Tek taraflı taviz uygulanan, yani ikili veya çok taraflı ekonomik alan yaratan bir Serbest Ticaret Anlaşması kapsamında olmayan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi kapsamındaki ülkelere İGV si istisnası getirilmemiş olması,
- Ayrıca,Türkiye’nin ikili ya da çapraz kümülasyon kapsamında ekonomik alan yaratan Serbest Ticaret Anlaşmalarına ilişkin Protokol metinlerinde “İthalatta Gümrük Vergileri ve Eş Etkili Vergiler” başlıklı madde metinlerinde;
“ İthalattaki Gümrük Vergileri ve Eş Etkili Vergiler
- İthalattaki gümrük vergileri ve eş etkili vergiler, işbu Anlaşmanın Protokol I hükümlerine göre kaldırılacaktır.
İşbu Anlaşmanın yürürlüğe girdiği tarihten itibaren, Taraflar arasındaki ticarette, ithalata hiçbir yeni gümrük vergisi veya eş etkili vergi konulmayacak, halen uygulananlar ise artırılmayacaktır. “
Hükümleri birlikte değerlendirildiğinde, mevcut serbest ticaret anlaşmaları kapsamında ikili veya çapraz kümülasyon kurallarına göre menşeili olan ve tercihli ticaretten yaralanmayı sağlayan menşe ispat belgesi ile doğrudan nakliyat kurallarına göre ithal edilecek eşyalar için ilave gümrük vergisinin uygulanmayacağı anlaşılmaktadır.
- Çapraz kümülasyon kapsamında menşeili ürünlerde ilave gümrük vergisi istisnası;
İlave gümrük vergisi uygulanmasına ilişkin Kararların 3.üncü maddesinde;
- AB ülkelerinden İGV ‘ne tabi ürünlerin, A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde gelmeleri halinde, AB ve Türkiye menşeili olmayanlara, tabolda yer alan İGV sinin uygulanacağı,
- Ancak A.TR belgesi eşliğinde AB ülkelerinden gelen bu ürünler, çapraz kümülasyon uygulanan bir ülke menşeili olarak AB üzerinden anlaşma kurallarına göre menşeili olarak gelmesi ve bu ürünün tercihli menşeini kanıtlayan belgenin sunulması halinde ilave gümrük vergisinini uygulanmayacağı hükme bağlanmıştır.
Türkiye’nin çapraz kümülasyonun uyguladığı PAMK, PAAMK ve BBMK Sistemlerine dahil ülkelerden bu Anlaşmalar kapsamında tercihli menşe statüsü kazanan ürünlerin, AB ülkeleri üzerinden 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı hükümlerine göre zorunlu olarak A.TR Dolaşım Sertifikası ile gelmesi söz konusu olduğundan, bu kapsamda gelen ve İGV’ne tabi ürünlerin “tercihli menşeinin tespiti”nin ne şekilde yapılacağı, Türkiye ile AB Arasında Gümrük Birliğinin Uygulanmasına İlkişkin Usul ve Esasalar Hakkındaki 2006/10895 sayılı Kararın 69’uncu maddesinde düzenlenmiştir.
2006/10895 sayılı Kararın 69.uncu madde hükmüne göre AB ülkelerinden A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde gelen ve PAMK, PAAMK ve BBMK Sistemleri kapsamında çapraz kümülasyon uygulanan ürünlerin tercihli menşeinin “Tedarikçi Beyanı” ile tevsik edileceği hükme bağlanmıştır.
Konuyu örneklerle açıklarsak;
- PAAMK Sistemine dahil FAS menşeili demonte vaziyetteki mobilya cinsi eşya, EUR-MED Dolaşım Sertifikası ile menşeili olarak İtalya’ya ithal edildikten sonra, İtalya’dan montaj işlemine tabi tutularak A.TR ile Türkiye’ye ihraç edilmesi halinde, eşyanın Türkiye’ye ithalinde, söz konusu eşyanın tercihli menşeinin kanıtlanması için, İtalya’daki satıcı/tedarikçiden “tedarikçi beyanı” istenir. İtalya’daki tedarikçi/satıcı/ihracatçı bu belgeyi 2006/10895 sayılı BKK nın eki “Tedarikçi Beyanı” formatına uygun olarak düzenler ve PAAMK Sistemi kapsamında “FAS” ile kümülasyon uygulandığı belirtilir. Bu şekilde düzenlenen tedarikçi beyanı A.TR ile birlikte Türkiye’de gümrük idaresine sunulur. Gümrük idaresi tedarikçi beyanının gerçekliği veya doğruluğu konusunda bir süphesi olması halinde, 2006/10895 sayılı Kararın 74 üncü maddesine istinaden İtalya çıkış gümrük idaresince onaylı INF 4 Bilgi Formu talebinde bulunabileceği,
- AB ve EFTA ülkeleri menşeili girdileri kullanarak Mısır’da imal edilen mobilya EUR-MED Dolaşım sertifikası eşliğinde Türkiye’ye ithal edilirse, İGV’nin uygulanmayacağı,
- BBMK Sistemi kapsamında Sırbistan ya da Makedonya menşeili ürünler, doğrudan bu ülkelerden EUR.1 ile Türkiye’ye ithal edilirse, ilave gümrük vergisinin uygulanmayacağı,
- Ancak bu kapsamdaki ürünler, AB ülkelerine EUR.1 Dolaşım Sertifikası ile ihraç edlip, yine çapraz kümülasyon kurallarına uygun olarak menşeili olmak kaydiyle A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde Türkiye’ye gelirse, tercihli menşeini kanıtlayan tedarikçi beyanı ibraz edilmek kaydiyle ilave gümrük vergisinin uygulanmayacağı,
Değerlendirilmektedir.
- Serbest Ticaret Anlaşmaları kapsamında menşeili olan ürünlerde ilave gümrük vergisi istisnası
İlave gümrük vergisi sütunlarındaki ülke ve ülke grupları içerisinde sayılan ülkelerden; Gürcistan, Şili, Kosova, Güney Kore ve Malezya(10.07.2015 tarihi itibariyle) için İGV isttisnası ancak, ithale konu ürünün bu ülkelerle yapılan serbest ticaret anlaşması kapsamında olması; bu anlaşma kapsamında menşeili olması; doğruydan nakliyat kurallarına göre doğrudan bu ülkeler üzerinden gelmesi ve ürünün anlaşma kapsamında menşeili olduğunu kanıtlayan menşe ispat belgesinin ibrazı kaydiyle ilave gümrük vergisi istisnasının uygulanması gerektiği düşünülmektedir.
Bu kapsamda, İGV’ne tabi eşya, doğrudan ikili kümülasyon uygulanan ülkelerden gelirse, örneğin G.Kore, Şili, Gürcistan, Malezya, Moldova’dan Protokol (STA) hükümleri çerçevesinde “Doğrudan Nakliyat Kuralı”na uygun olarak “Menşe İspat Belgesi” (EUR.1, Fatura Beyanı, Menşe Beyanı) eşliğinde geliyorsa İGV si uygulanmayacağı değerlendirilmektedir. Bu ülkeler menşeili omakla birlikte doğrudan bu ülkelerden gelmeyen ürünler, örneğin Türkiye ile Güney Kore arasındaki ikili kümülasyon kapsamında G.Kore menşe statüsü kazanmış ilave gümrük vergisine konu ürünün AB üzerinden A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde gelmesi halinde ilave gümrük vergisi istisnası uygulanmaz.
III.Uygulamada ortaya çıkan yorumlar ve sonuç
Konuya ilişkin olarak Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 15.05.2015 tarih ve 7960138 sayılı yazılarının konu başlığında “Ticaret Politikası Önlemlerine Tabi Eşyada Menşe Şahadetnamesi İbrazı “ yazılı olmakla birlikte yazının sonuç paragrafında;
“Bu çerçevede, önlemlerin etkisiz kılınmasına yönelik girişimlerin engellenmesini teminen, ilgide kayıtlı yazılarımız konusu 54.07 ve 55.13, 55.14, 55.15, 55.16 Gümrük Tarife Pozisyonları altında yer alan eşyaya ilaveten Avrupa Birliği ülkelerinden A.TR dolaşım Belgesi kapsamında gelen ve dampinge karşı vergi, ilave gümrük vergisi ve /veya ek mali yükümlüğe tabi olan 58.10, 61.01, 61.04, 61.05, 61.06 Gümrük Tarife Pozisyonlarında yer alan kumaş/mensucat cinsi eşyaların da ithalinde menşe şahadetnamesi aranılması hususunda azami dikkat gösterilmesi gerekmektedir.”
Denilmekte olup, bazı gümrük müşavirlerince ve/veya gümrük idarelerince ilave gümrük vergisine tabi eşyanın AB ülkelerinden çapraz kümülasyon uygulanan ülkeler menşeili olup ta A.TR ile gelmesi halinde menşeini kanıtlayan belge olarak yalnızca “Menşe Şehadetnamesi” ibrazı halinde İGV istisnası uygulanacağı yönünde yorumlanmaktadır. Dolayısı ile ilave gümrük vergisinin tercihsiz menşe kurallarına göre menşe bazlı uygulandığı görüşüyle menşe şehadetnmamesinin ibrazının yeterli olduğu yönünde değerlendirme yapıldığı gözlenmektedir.
Oysa, yukarıda açılanan hükümler ve verilen örnekler çerçevesinde,
- İlave gümrük vergisi uygulamasının ikili ya da çapraz kümülasyon uygulanan ülkeler menşeili olup, tercihli menşe kuralları çerçevesinde menşeili olan ve menşeini tevsik eden menşe ispat belgesi ibrazı halinde ilave gümrük vergisinin alınmayacağı;
- Ayrıca AB ülkelerinden A.TR ile gelen ve ilave gümrük vergisi yanında ticaret politikası önlemlerine de tabi olan eşyalar için bu eşyanın tercihli menşeini kanıtlayan tedarikçi beyanı yanında, tercihsiz menşeini kanıtlayan menşe şehadetnamesinin de istenilmesi gerektiği,
- Çapraz kümülasyon kapsamında AB ülkelerinden A.TR ile gelen eşyanın tercihli menşeinin “tedarikçi beyanı” ile kanıtlanması yanında ticaret politikası önlemleri uygulanan durumlarda “menşe şehadetnamesi” nin de istenilmesi gerektiği, ayrıca tarife dışı önlem uygulanmayan durumlarda, beyan sahibince istenilmesi halinde beyanı destelemek amacıyla tedarikçi beyanı yanında menşe şehadetnamesini de ibraz etmesinin gümrük idaresince INF 4 Bilgi Formu talebine gerek duymaksızın tedarikçi beyanını kabul etmesini kolaylaştıracağı,
- İlave gümrük vergisine konu ürünün AB menşeli olması halinde, A.TR Dolaşım Belgesi eşliğinde gelmesi ve tercihli menşeini tevsik eden “tedarikçi beyanı”nın ya da AB menşeili olduğunu kanıtlayan menşe belgesi ibrazı halinde ilave gümrük vergisi istisnası uygulanması gerektiği,
- Ayrıca, ikili ya da çapraz kümülasyon kapsamında Türk menşeili olan ürünlerin gerek anlaşmaya taraf ülkelerden gelmesi; gerek Anlaşmanın Serbest Bölgelerle ilgili hükümleri çerçevesinde serbest bölgeler üzerinden ithal edilmesi; gerek se anlaşmaya taraf ülkeler menşeili olarak menşe ispat belgesi eşliğinde dahilde işleme ya da gümrük kontrolü altında işleme rejimine tabi tutulduktan sonra Türk menşe statüsü kazanan ürünlerin serbest dolaşıma giriş rejimine tabi tutulmaları halinde de ilave gümrük istisnasının uygulanması gerektiği,
Değerlendirilmekte olup, uygulamada sonradan ortaya çıkabilecek itilafların giderilmesi ve yeknesaklığın sağlanması açısından konu yukarıda çizilen çerçevede tarafımca yazılı olarak Gümrükler Genel Müdürlüğü’ne aktarılmış olup, Ekonomi Bakanlığı ile yapılan istişarelerde de bu çerçevede bir düzenleme yapılması beklenilmektedir.
